Με αφορμή την επιστολή Σκουρτανιώτη στις 11 Απριλίου 1825 προς το βουλευτικό, σε συνδυασμό με τα σημαντικά ιστορικά γεγονότα που λάβαιναν χώρα τη συγκεκριμένη περίοδο στον Ελλαδικό χώρο, μπορούμε πιστεύω, να κάνουμε μια προσπάθεια για να ενώσουμε τα κομμάτια και να ρίξουμε λίγο φως στους τελευταίους μήνες της ζωής του Θανάση Σκουρτανιώτη. Μια περίοδος της ζωής του, που δυστυχώς εδώ και 183 χρόνια, παραμένει σκοτεινή κι ανεξερεύνητη.
Είναι ηλίου φαεινότερον, ότι ο Θανάσης Σκουρτανιώτης, δέχθηκε τρομερές πιέσεις από τον Γκούρα και την κυβέρνηση στην αρχή της εκστρατείας εναντίον του Ανδρούτσου, ώστε να λάβει μέρος και ο ίδιος σε αυτήν. Εκείνο επίσης που είναι πολύ σημαντικό και αξίζει έρευνας, είναι ότι εκείνη ακριβώς την εποχή, ο Γιώργης βρίσκεται στη φυλακή της αστυνομίας και αντιμετωπίζει κατηγορίες προδότη.
Αρχεία Παλιγγενεσίας, τ. 7ος , σ. 175. «Ανεγνώσθη αναφορά του Παπά Θανάση και Γεωργίου Σκουρτανιώτου [στις 17 Μαρτίου 1825], ευρισκομένων εις την φυλακήν της Αστυνομίας επί λόγω ότι είναι προδόται. Εστάλη εις του Υπουργείον της Αστυνομίας με απόφασιν του Βουλευτικού και, αν τω όντι, ως λέγουσιν είναι αθώοι της συκοφαντίας να ελευθερωθώσι της φυλακής»
Για τα ''περί προδοσίας'' του Γιώργη θα τα ερευνήσουμε φυσικά, όσο και τους λόγους που ο Γιώργης κατηγορείται εκείνη ακριβώς την εποχή ως προδότης. Αυτό που έχουμε μόνο να πούμε τώρα, είναι ότι σε καμμία περίπτωση δε συνάδει αυτή η κατηγορία, ούτε με τη πρότερη, αλλά ούτε με την μετέπειτα αξιοθαύμαστη πορεία του μέχρι το τέλος της επανάστασης και τη μάχη της Πέτρας. Μάχης, που ο ρόλος του Γιώργη υπήρξε καθοριστικότατος για την νικηφόρα έκβασή της. Ο Υψηλάντης του είχε αναθέσει την αρχηγία του κεντρικού τμήματος πεντακοσίων ανδρών του ελληνικού στρατού που δέχθηκε τις κύριες επιθέσεις των Τούρκων. Ο Γιώργης και οι άντρες του, πολέμησαν όπως πάντα λυσαλέα και απέκρουσαν όλες τις επιθέσεις, οδηγώντας ουσιαστικά σε νίκη των φίλιων δυνάμεων και εξαναγκάζοντας τους Τούρκους να συρθούν σε διαπραγματεύσεις για να περάσουν προς το Βορά και να μην επιστρέψουν ποτέ πια στη Νότια Ελλάδα. Η νίκη στη μάχη της Πέτρας, ήταν ουσιαστικά η επικύρωση της ανεξαρτησίας της Ελλάδας. To ότι ο Γιώργης μέχρι το 1837 ήταν ένας από τους τρεις υπασπιστές του Όθωνα, δείχνει πόσο είχε εκτιμηθεί η μεγάλη του προσφορά στον αγώνα. Το 1837 όμως, αρνήθηκε να εκτελέσει εντολή του Όθωνα να χτυπήσει τον Κριεζώτη που βρίσκονταν σε συνεννοήσεις με τον Μακρυγιάννη και με άλλους για το Σύνταγμα, έπεσε στη δυσμένεια του βασιλέα και αποσύρθηκε στα κτήματά του στον Ωρωπό, όπου και πέθανε το 1852 σε ηλικία 52 ετών.
Πόση βαρύτητα να δώσει κανείς όμως στα περί προδοσίας του Γιώργη, όταν το ίδιο το έγγραφο της κυβέρνησης, μιλάει για "συκοφαντία"; Η συκοφαντία λοιπόν εναντίον του Γιώργη, έχει δύο πιθανούς δημιουργούς. Ο ένας, κάποιος επίδοξος μνηστήρας της θέσης του Θανάση. Γιατί ουσιαστικά αυτόν σημαδεύει η λάσπη, αφού ο Γιώργης δεν έχει προφθάσει ακόμη να βγει απ' τη σκιά του.
Ο άλλος πιθανός δημιουργός, η ίδια η κυβέρνηση, για να χρησιμοποιήσει τα δύο αδέρφια κατά το δοκούν. Η συκοφαντία για προδοσία, ήταν μια προσφιλής μέθοδός της εκείνη την εποχή, για να ελέγχει τους οπλαρχηγούς και να πραγματοποιεί τα σχέδιά της.
Να που ο Θανάσης λοιπόν, βρίσκεται ξαφνικά εξ' αιτίας αυτού του γεγονότος, σε πολύ δύσκολη και μειονεκτική θέση, απέναντι στο βουλευτικό και τη κυβέρνηση.
Ας συνεχίσουμε όμως.
Σε επίσκεψή μου κάποτε στα Σκούρτα, έγινα αποδέκτης της προφορικής παράδοσης που λέει ότι ''πέρασε κάποτε από δω ο Γκούρας για να μαζέψει στρατό και του γύρισαν τη πλάτη''
Ασφαλώς γι' αυτή την περίοδο πρόκειται. Ο Γκούρας ξέρουμε σίγουρα ότι στις 14 Μάρτη 1825 βρίσκεται στη Λιβαδειά, συνεχίζοντας τη στρατολόγηση και εξαγοράζοντας συνειδήσεις, χρησιμοποιώντας τα χρήματα του δανείου μαζί με τον Κωλλέτη, όχι εναντίον των Τούρκων αλλά κατά του Ανδρούτσου. Ακόμα και τα αδέρφια του ίδιου του Ανδρούτσου επιχειρεί, να στρέψει εναντίον του. Ο Γκούρας όμως δε βρέθηκε ξαφνικά στη Λιβαδειά. Πριν από κει, έχει περάσει μέσω Χασιάς κι απ' τα Δερβενοχώρια. Ο σκοπός του είναι η στρατολόγηση όσων περισσότερων μπορεί, εναντίον του Ανδρούτσου. Εκείνος από την άλλη, του έχει λύσει τα χέρια -γιατί έστω κι αν εξαναγκάστηκε- το γεγονός είναι πως έχει συμπράξει με τους Τούρκους, μαζί με άλλους 800 υπό την οδηγία του. Το σύνθημα λοιπόν της κυβέρνησης και του Γκούρα σε αυτή την ιστορική πια εκστρατεία, είναι πως ο Ανδρούτσος πρόδωσε τον αγώνα και αυτομόλησε στους Τούρκους. Ο Ανδρούτσος είναι προδότης! Με αυτόν τον αέρα ο Γκούρας φτάνει στα Δερβενοχώρια, φέρνοντας στον Θανάση και μια συμφωνία προς διαπραγμάτευση. Την απελευθέρωση του Γιώργη, την απόσυρση των κατηγοριών περί προδοσίας εναντίον του, με αντάλλαγμα να τον ακολουθήσουν τα δύο αδέρφια με τα απόσπασματά τους, στην εκστρατεία κατά του Ανδρούτσου. Πρόκειται φυσικά για καθαρό εκβιασμό.
Ο καπετάνιος των Δερβενοχωρίων, βρίσκεται ξαφνικά παγιδευμένος. Από τη μιά η συνείδησή του, από την άλλη η σκληρή πραγματικότητα. Από τη μια ξέρει καλά ποιος είναι ο Ανδρούτσος. Ακόμη κι αν δεν έχει τη καλύτερη γνώμη γι' αυτόν, έχει επίγνωση της αναγκαιότητάς του, αυτή τη τρομερά δύσκολη για την ελληνική επανάσταση εποχή. Από την άλλη, εξαρτάται άμεσα από τη κυβέρνηση για συνέχιση του εφοδιασμού των αντρών και του αποσπάσματός του. Γνωρίζει καλά επίσης, ότι μία άρνηση όχι μόνο του στερεί την τροφοδοσία, αλλά τον τοποθετεί αυτόματα στη μαύρη λίστα, γεγονός που μπορεί να αποβεί μοιραίο ακόμα και για την ίδια του τη ζωή. Ακόμη -και ίσως το σημαντικότερο συναισθηματικά για κείνον- ότι ο αδερφός του, βρίσκεται στα νύχια του Γκούρα και της κυβέρνησης.
Δύσκολη αλήθεια στιγμή. Το δίλλημα τεράστιο. Ο Γκούρας έχοντας στο χέρι τον αδερφό του, του ζητάει να τον ακολουθήσει. Χαμογελώντας τον εκβιάζει. Ο Θανάσης πρέπει να αποφασίσει.
Είναι άξιο θαυμασμού όμως, που κάτω από αυτές τις συνθήκες, αποφασίζει να αρνηθεί να λάβει μέρος στην εκστρατεία κατά του Ανδρούτσου. Πράγματι. Αυτή τη δύσκολη στιγμή χρησιμοποιεί την διπλωματία. Προφασιζόμενος σοβαρό κίνδυνο επίθεσης των Τούρκων της Χαλκίδας στα Δερβενοχώρια εάν γίνει αντιληπτή η απουσία του, αρνείται να ακολουθήσει τον Γκούρα. Δέχεται όμως, να αποσυρθούν οι κατηγορίες εναντίον του Γιώργη, να απελευθερωθεί και να ακολουθήσει εκείνος το Γκούρα με ένα μικρό απόσπασμα. Ίσως να δίνει ακόμα και μια αόριστη υπόσχεση, πως αν σιγουρευθεί για μη επίθεση των Τούρκων στα Δερβενοχώρια, μπορεί να ακολουθήσει και ο ίδιος αργότερα. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, η επιστολή του στις 11 Απριλίου προς το βουλευτικό, αποκτάει ακόμη μεγαλύτερη σημασία και βαρύτητα.
Με λίγα λόγια, πιστεύω πως προσπάθησαν να εμπλέξουν τον Σκουρτανιώτη μέσω του αδερφού του για να τον έχουν του χεριού τους και να τον μετατρέψουν σε υποχείριό τους.
Δε ξέρουμε πώς πήραν ο Γκούρας και η κυβέρνηση την "ντρίμπλα" του Σκουρτανιώτη. Το γεγονός πάντως είναι, πως κάποια συμφωνία μεταξύ τους επιτεύχθει. Ο Γκούρας αποστέλλει στη κυβέρνηση μήνυμα, να απελευθερωθεί ο Γιώργης. Το παραπάνω έγγραφό της στις 17 Μαρτίου (αν τω όντι, ως λέγουσιν είναι αθώοι της συκοφαντίας να ελευθερωθώσι της φυλακής) δηλώνει ουσιαστικά την απελευθέρωσή του. Με την εντολή όμως, να ακολουθήσει αμέσως το Γκούρα. Η κυβέρνηση με το να αποσπάσει έστω και τον αδερφό του Θανάση εναντίον του Ανδρούτσου, ίσως μένει προσωρινά ικανοποιημένη.
Ο Γιώργης απελευθερώνεται πολύ σύντομα, ίσως περνάει από τα Σκούρτα να πάρει κάποιες εντολές από τον αδερφό του και ένα μικρό απόσπασμα και αναχωρεί εσπευσμένα να συναντήσει το Γκούρα.
Αυτός είναι ο λόγος λοιπόν, που ο Γιώργης βρίσκεται στην εκστρατεία κατά του Ανδρούτσου μαζί με τον Γκούρα. Και δε πρέπει να μας ξενίζουν τέτοιες συμπεριφορές πια. Δε βρισκόμαστε στο ρομαντικό 1821 που όλοι οι Έλληνες είναι μονιασμένοι για τον ιερό σκοπό. Βρισκόμαστε πια στο 1825 και το ιδεότυπο είναι διαφορετικό. Εμφύλιος, εσωτερικές διαμάχες και έριδες για τις θέσεις και οφίτσια, διασπάθιση χρήματος και καταρακωμένο ηθικό αποτελούν τις αδρές πινελιές που μπορούν να ζωγραφίσουν τη συγκεκριμένη περίοδο.
Ο Θανάσης είναι φυσικά παγιδευμένος. Για ένα διάστημα τηρεί στάση αναμονής και πληροφορείται από τον αδερφό του για ό,τι συμβαίνει στην εκστρατεία. Ο Γιώργης ακολουθεί τον Γκούρα υποχρεωτικά και από ανάγκη και σίγουρα δεν ανήκει στους έμπιστούς του. Αλλιώς θα ήξερε τις κρυφές προθέσεις εναντίον του Ανδρούτσου και δε θα έγραφε στο Θανάση το γράμμα "περί συνένωσης"
Δεν γνωρίζουμε επίσης, εάν έχουν προηγηθεί και άλλα γράμματα του Γιώργη προς το Θανάση ή αν ο Θανάσης είχε αλληλογραφία με τον ίδιο τον Ανδρούτσο, γιατί τα αρχεία που τυχόν κρατούσαν οι δυό τους, δε βρέθηκαν ποτέ.
(Αξίζει όμως να προσέξουμε ακόμη κάτι εδώ. Στη συστατική επιστολή του Υψηλάντη για τον Ανδρούτσο, που μεταφέρει ο Παγώνας και δημοσιεύσαμε στις υποσημειώσεις του προηγούμενου κεφαλαίου, ο Υψηλάντης λέει, ότι ο Ανδρούτσος με άλλους ένδεκα θα έρθουν στη Σαλαμίνα. Αυτά τη 1η Απριλίου βέβαια, πριν τραυματισθεί ακόμα ο Θανάσης. Ο οποίος μόλις τραυματίζεται στις 4 Απριλίου, δεν πηγαίνει για να γιατρευθεί οπουδήποτε αλλού, παρά στη Σαλαμίνα. Αυτό είναι απλή σύμπτωση ή υπάρχει κάποια συνεννόηση μεταξύ Παγώνα, Σκουρτανιώτη και Ανδρούτσου για συνάντηση στη Σαλαμίνα; Για να μη πω και το άλλο. Έχω έντονη την πεποίθηση και υποψία, πως ο τραυματισμός του Σκουρτανιώτη στις 4 Απριλίου, είναι αυτοτραυματισμός για να αποφύγει να τηρήσει τυχόν υπόσχεσήτου να ακολουθήσει τον Γκούρα ή για να κατασκευάσει την δικαιολογία να μεταβεί στη Σαλαμίνα, εάν υποτεθεί πως έχει τελικά εκεί συνάντηση με τον Ανδρούτσο μετά από ειδοποίηση του Παγώνα που εκείνες τις ημέρες βρίσκεται όντως στη "περιοχή Σκουρτανιώτη" Μέγαρα, Δερβενοχώρια, Κάζα κτλ. Ο Βασιλείου στο βιβλίο του ''Δέκα ανέκδοτες επιστολές του Ανδρούτσου στο Γ. Παγώνα λέει πως ο Σκουρτανιώτης ''έχει λάβει ειδοποίηση να κινήσει για να βοηθήσει τον αρχηγό'')
Ας επιστρέψουμε όμως.
Ο Θανάσης όλο αυτό το διάστημα που ο Γιώργης βρίσκεται μαζί με τον Γκούρα προς τις Λειβανάτες, συνεχίζει να παρενοχλεί τους Τούρκους της περιοχής του, αναμένοντας τις εξελίξεις από κει. Σε μια μικροσυμπλοκή στις 4 Απριλίου 1825 τραυματίζεται και πηγαίνει στη Σαλαμίνα για να γιατρευθεί. Εκεί λαμβάνει το γράμμα από τον Γιώργη, πως όλα βαίνουν καλώς. Ο Οδυσσέας παράτησε τους Τούρκους και ενώθηκε με τον Γκούρα. Από κοινού θα χτυπήσουν τους Τούρκους. Ο Γιώργης αντιλαμβάνεται από αυτά που βλέπει στην αρχή, πως δε γεννάται θέμα σύλληψής του Οδυσσέα. Και όχι μόνο αυτό, αλλά Οδυσσέας και Γκούρας έχουν αποφασίσει να κινηθούν μαζί εναντίον των Τούρκων. Όντως αυτή η εντύπωση δινόταν τις πρώτες μέρες της ''συνάντησης'' του Οδυσσέα με τον Γκούρα. Ο τελευταίος υποδέχεται στη σκηνή του τον τέως αρχηγό του συγκινημένος τάχα και τον φιλάει σταυρωτά. Είναι το φιλί του Ιούδα μα ο Γιώργης δε το ξέρει. Στέλνει ανακουφισμένος την επιστολή της ''συνένωσης'' Οδυσσέα και Γκούρα στον Θανάση και εκείνος με τη σειρά του το ίδιο ανακουφισμένος τις επιστολές του σε βουλευτικό και εκτελεστικό αντίστοιχα. Είναι τόσο χαρούμενος γι' αυτή τη συνένωση, που στο τέλος της επιστολής προς το βουλευτικό, προσθέτει πως ''όταν γιατρευθώ, θα μεταβώ και γω στο στρατόπεδο''
Η επιστολή του κυοφορεί βέβαια και μια ανησυχία για το τι θα ακολουθήσει, έστω κι αν αυτή η ανησυχία είναι κεκαλυμμένη. Προσπαθεί να προλάβει τα χειρότερα -αυτά που τελικά έγιναν- μην επιμένοντας στην ''φιλία'' του Ανδρούτσου με τους Τούρκους, αλλά προτάσοντας έμμεσα την ομόνοια μεταξύ των Ελλήνων, το καθήκον απέναντι στον αφανισμό του εχθρικού στρατοπέδου και την ανάγκη να προφθασθεί το ελληνικό στρατόπεδο από τροφές. Η επιστολή Σκουρτανιώτη τελικά, είναι μια παρότρυνση προς τις δύο υπέρτατες εξουσίες το βουλευτικό και το εκτελεστικό, να αφήσουν στην άκρη το μίσος τους για τον Ανδρούτσο και να ασχοληθούν με το πραγματικό κίνδυνο που είναι οι Τούρκοι.
Επικίνδυνη επιστολή όμως, παρά τη συντομία, τη λιτότητά και τους χαμηλούς τόνους της. Πολύ επικίνδυνη για έναν "αδιάφορο'' κατά Φανόπουλο, που ήδη έχει αρνηθεί στον Γκούρα και τη κυβέρνηση να λάβει μέρος ο ίδιος στην εκστρατεία εναντίον του Ανδρούτσου και αποφασίζει να πάει μόνο όταν εκείνος επιστρέφει και -κατά τα φαινόμενα- θα είναι πάλι αρχηγός.
Ο Σκουρτανιώτης με αυτή την επιστολή χαιρετίζει την ένωση των Οδυσσέα-Γκούρα. Έστω κι αν γράφει τόσο λιτά και ''φορώντας γάντια'' λέει αυτό που έχει να πει. Δεν επιμένει στο γεγονός της αυτομόλησης του Ανδρούτσου στους Τούρκους, αλλά χαίρεται με την μεγάλη επιστροφή.
Είναι δύσκολη εποχή. Οι περισσότεροι οπλαρχηγοί σκύβουν το κεφάλι μπροστά στο βουλευτικό και γνωρίζοντας τις προθέσεις του, κάνουν πέρα τον Ανδρούτσο. Κι ο Σκουρτανιώτης όμως γνωρίζει, όμως βάζει φαρδιά πλατιά την υπογραφή του, χαιρετώντας ουσιαστικά την επιστροφή του, διατρανώνοντας την αναγκαιότητά του και θεωρώντας τον ακόμα στρατιωτικό αρχηγό των Ελλήνων.
Δυστυχώς όμως, άλλες ήταν οι βουλές του Κωλλέτη και του Γκούρα. Ο Ανδρούτσος μπορεί στην αρχή να τριγυρίζει ελεύθερος και να κάνει σχέδια επίθεσης εναντίον των Τούρκων, μα πολύ γρήγορα οι πραγματικές προθέσεις του βουλευτικού και όσων τον εξώθησαν στα άκρα και στην αυτομόληση, φανερώνονται. Δε περνούν πολλές μέρες και συλλαμβάνεται. Οδηγείται σιδηροδέσμιος στην Αθήνα όπου και δολοφονείται. Ο Σκουρτανιώτης, δεδομένης της αρχικής του άρνησης να λάβει μέρος στην εκστρατεία εναντίον του και δεδομένης ακόμα της επιστολής προς το βουλευτικό που καταδεικνύει τη θετική του στάση απέναντι στην επιστροφή του, είναι πια ανεπανόρθωτα εκτεθειμένος έναντι των δόλιων που κατέχουν εκείνη τη στιγμή την εξουσία.
Η στάση της κυβέρνησης απέναντι στους Σκουρτανιώτες διαφαίνεται από τη πρώτη στιγμή αφότου ξέμπλεξαν με τον Ανδρούτσο. Τέσσερις μήνες αργότερα, ο Θανάσης προάγεται σε αντιστράτηγο και αρχηγό ανατολικής Στερεάς. Ακολουθώντας όμως το χρέος της καινούριας προαγωγής του, αποχωρεί απ' τα Δερβενοχώρια, παίρνει το δρόμο για το γολγοθά του Μαυροματίου, όπου και χάνει τη ζωή του μαζί με τους συντρόφους του.
Μετά τον θάνατό του, η κυβέρνηση δεν διορίζει αντικαταστάτη τον αδερφό του Γιώργη, τον άξιο κατά κοινή ομολογία πολεμιστή και ηγέτη, όπως πραγματικά ήταν και περίτρανα μέχρι το τέλος της επανάστασης απέδειξε, αλλά κάποιον Μασκλαβάνη, ατυχή επιλογή του στρατηγού Μορφόπουλου, ανθρώπου της κυβέρνησης.
Το ότι τελικά ο Γιώργης πήρε την οπλαρχηγία και ότι κατόρθωσε να αναδειχθεί σε έναν ηγέτη αντάξιο του αδερφού του και μάλιστα πέρα από την επικράτεια των Δερβενοχωρίων, σε όλη τη Στερεά -από την Αθήνα μέχρι τη Πέτρα- αλλά και την Εύβοια, το ότι του εμπιστεύθηκαν τις πιο καίριες πολεμικές θέσεις οι μεγαλύτεροι αστέρες της ελληνικής επανάστασης, όπως ο Καραϊσκάκης, ο Μακρυγιάννης και αυτός ακόμα ο Υψηλάντης, αυτό οφείλεται μόνο στην αδιαμφισβήτητη στρατιωτική του αξία και στα διαπιστευτήριά του στις μάχες όπου ετάχθη.
Παρ' όλα αυτά όμως, επειδή αποδείξεις δεν υπάρχουν, αφήνουμε πάντα μια πόρτα ανοιχτή, στο να μην υπάρχει τελικά καμιά συνομωσία της κυβέρνησης εις βάρος του Θανάση Σκουρτανιώτη, όσον αφορά τον διορισμό του σε αρχηγό των όπλων ανατολικής Στερεάς, που είναι ουσιαστικά το αίτιο που εκείνος άφησε τα Δερβενοχώρια και οδηγήθηκε στη καταστροφική μάχη του Μαυροματίου. Υπάρχει ενδεχόμενο, η κυβέρνηση να έχει εκτιμήσει πραγματικά τη προσφορά και τον χαρακτήρα του, γι' αυτό να τον προβίβασε σε στρατηγό. Αλλά κι αυτό όμως, δεν αποκλείει το γεγονός, να έπεσε θύμα αντιζηλίας άλλων οπλαρχηγών, ακόμα κι αν είναι εντελώς αθώα σε αυτή τη περίπτωση η κυβέρνηση.
Η έρευνά μας όμως συνεχίζεται. Ας ελπίσουμε να φτάσουμε κάποτε στην αλήθεια και σε πιο ασφαλή συμπεράσματα.
*Πριν από την εύρεση αυτής της επιστολής, δε μπορούσα να δικαιολογήσω την παρουσία του Γιώργη στο εκστρατευτικό σώμα του Γκούρα και υπέθεσα πως τα δύο αδέρφια βρίσκονται σε διένεξη. Γι' αυτό και στο λογοτεχνικό κείμενο ''Μυρίζουν ακόμη λιβανιά'' ανέπτυξα κάτω απ' αυτό το πρίσμα το συγκεκριμένο κεφάλαιο. Και φυσικά πρέπει να επιστρέψω και να το αλλάξω. Αν τα αδέρφια βρίσκονταν σε διένεξη, δε θα κρατούσε ο Γιώργης ενήμερο τον Θανάση για το τι συμβαίνει εκεί. Ο Γιώργης βρίσκεται στις Λειβανάτες επειδή είναι παγιδευμένος. Ο Θανάσης, κάτω από καθεστώς τρομερής πίεσης, κάνει μια απέλπιδα προσπάθεια να διασώσει ό,τι μπορεί μετά από την άρνησή του να λάβει ο ίδιος μέρος στην εκστρατεία κατά του Ανδρούτσου. Είναι φανερό λοιπόν, πως τα δύο αδέρφια, είχαν πάντα τις καλύτερες σχέσεις, μέχρι το θάνατο του Θανάση και δεν είχαν φυσικά, καμία διένεξη μεταξύ τους.
