Πηγές από το βιβλίο του Γ. Δ. Τσεβά ''Ιστορία των Θηβών και της Βοιωτίας''

Θα παραθέσουμε εδώ τις αναφορές για τον Αθανάσιο Σκουρτανιώτη του ιστορικού Τσεβά.

ΑΙ ΘΗΒΑΙ ΚΑΙ Η ΒΟΙΩΤΙΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821-182

Πρώτη εισβολή τουρκικού στρατού στην Ανατολική Ελλάδα προς κατάπνιξη της επανάστασης του 1821

''...Ολίγας ημέρας βραδύτερον,(εννοεί μετά την 1η Απριλίου 1821) ύψωσε σημαίαν επαναστατικήν ο Αθανάσιος Σκουρτανιώτης εν Δερβενοχωρίοις και οι Χασιώται και οι Μενιδιάται υπό τον Μελέτιον η Χατζη-Μελέτην Βασιλείου εν Αττική...''

παρακάτω:

''...O Μεχμέτ Κιοσέ πασάς, εν Θήβαις διαμένων, έμαθεν ότι εις τα Δερβενοχώρια κατέφευγον πάντες οι εκ των πεδινών δήμων της επαρχίας επαναστατούντες, οίτινες ετίθεντο υπό τας διαταγάς του οπλαρχηγού Αθανασίου Σκουρτανιώτου. Απεφάσισεν όθεν να καταλάβει τα Δερβενοχώρια, το κρησφύγετον τούτο των επαναστατών και προς τούτο απέστειλεν ισχυρόν απόσπασμα εκ 500 ανδρών υπό τον Κιαμήλ βέην. Αναχωρήσαντες οι τούρκοι εκ Θηβών, έφθασαν εις τον Ασωπόν ποταμόν και διελθόντες την επ' αυτού γέφυρα του μητροπολίτου (Αγίου Ιωάννου του Καλοκτένους) εχώρησαν προς τα Δερβενοχώρια λαβόντες την συντομωτέραν διά Γκούρεζας οδόν, την μάλλον ανάντη και δύσβατον, ην ήλπιζον να εύρωσιν αφύλακτον. Αλλ' όταν ε΄φθασεν εις τον αυχένα του βουνού εις θέσιν Ταμπούρι, 300 περίπου Δερβενοχωρίται υπό τον Αθανάσιον Σκουρτανιώτη υπεδέχθησαν διά ζωηρού και πυκνού πυρός. Προσβαλλόμενοι οιΤούρκοι πανταχόθεν παρά των εν μέσω λίθων, βράχων και χαραδρών μαχομένων Δερβενοχωριτών και λοιπών επαναστατών, ετράπησαν εις φυγήν αφήσαντες επί του πεδίου της μάχης περί τους εκατόν νεκρούς και τραυματίας. Οι διασωθέντες κατεδιώχθησαν παρά των ζωηρωτέρων μέχρι της πεδιάδος, όπου τμήμα ιππικού σταθμεύον παρά τον Ασωπόν, υπεστήριξε την εις Θήβας υποχώρησιν του όλου Τουρκικού αποσπάσματος. Εν τη μάχη αυτή, ήτις έλαβε χώραν την 25ην Ιουλίου 1821, έπεσαν γενναίως αγωνισθέντες 10 Δερβενοχωρίται, εν οις και ο πάππος μου Μελέτιος Τσεβάς.
Άλλην απόπειρα κατά των Δερβενοχωρίων δεν έκαμεν ο Μεχμέτ πασάς, αλλά περιωρίσθη εις τας Θήβας, ένθα περί τα τέλη Σεπτεμβρίου έφθασεν και ο Ομερ Βρυώνης...''
Παρατηρούμε δηλαδή πως η εκστρατεία τριών πασάδων (Ομέρ Βρυώνη, Κιοσέ Μεχμέτ και Βεϋράν με δύναμη περίπου 20000 άνδρες) τον καθοριστικό πρώτο χρόνο της επανάστασης, εκστρατεία που είχε σκοπό τη λύση της πολιορκίας της Τρίπολης, απέτυχε γιατί η εμπλοκή των στρατευμάτων σε μάχες στην Ανατολική Στερεά, απέτρεψε την βοήθεια των Τούρκων στην Πελοπόννησο. Καθοριστικότατο ρόλο στην αποτροπή αυτής της βοήθειας έπαιξε ο οπλαρχηγός Ανατολικής Στερεάς Αθανάσιος Σκουρτανιώτης. Χαρακτηριστικό είναι ότι οι Τούρκοι μετά τις παρενοχλήσεις και μάχες που έδωσαν αυτό το διάστημα, ανεχώρησαν με τα στρατεύματά τους και από την Θήβα και από την Λιβαδειά και οπισθοχώρησαν τον χειμώνα προς Αταλάντη, Λαμία και μετά Ιωάννινα.

Σύντομη ιστορική αναδρομή των Δερβενοχωρίων

Απόσπασμα από άρθρο του Ευάγγελου Μίχα, τέως προέδρου κοινότητας Σκούρτων, ιστορικού-συγγραφέα.


Τα Δερβενοχώρια, ένα σύνολο πέντε χωριών που εκτείνεται δυτικά της Πάρνηθας, ανήκουν στην διοικητική και πληθυσμιακή δομή της Βοιωτίας και βρίσκονται ακροβολισμένα σε ένα γραφικό και γεμάτο έντονα χρώματα οροπέδιο, σε υψόμετρο 530 περίπου μέτρων. Οι πέντε οικισμοί που συγκροτούν το πλέγμα των Δερβενοχωρίων είναι η Πύλη, τα Σκούρτα, η Πάνακτος, το Πράσινο και η Στεφάνη.


Πανακτία ονομαζόταν η περιοχή του οροπεδίου των Δερβενοχωρίων από τους αρχαίους χρόνους μέχρι τα πρώτα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Από τα αρχαία χρόνια μέχρι τα πρώτα χρόνια της Ρωμαϊκής κυριαρχίας, ανήκε στην Αθήνα. Με την Ρωμαϊκή κυριαρχία προσαρτήθηκε στην ευρύτερη περιοχή της αρχαίας Τανάγρας. Το οροπέδιο με το κάστρο της Πανάκτου, υπήρξε αιτία διαμάχης για την επικράτηση μεταξύ Αθηνών και Θηβών για πολλούς αιώνες και το 420 π.Χ. με δόλο το κατέλαβαν οι Θηβαίοι και κατέστρεψαν το κάστρο.
Τα Δερβενοχώρια ακολούθησαν τη τύχη της Βοιωτίας σε όλους τους ιστορικούς χρόνους, Ελληνιστικούς, Ρωμαϊκούς, Βυζαντινούς, Ενετικούς, Φραγκικούς και Καταλανικούς.
Στην εποχή των Καταλανών 1382 με πρωτοβουλία του Καταλανού διευθυντή Ραμόν ντε Βιλανόβα, εποικίστηκε η περιοχή με αρβανίτες.
Το 1460 στην Βοιωτία και τα Δερβενοχώρια κυριάρχησαν οι Οθωμανοί.
Τα Δερβενοχώρια ήταν η μοναδική περιοχή, που κατάφερε ύστερα από σκληρές συγκρούσεις με τους Τούρκους, να πετύχει από τον Σουλτάνο καθεστώς αυτονομίας και Αυτοδιοίκησης, προνόμιο μοναδικό στον Ελληνικό χώρο, γι' αυτό και τα Δερβενοχώρια ονομάστηκαν Ελευθεροχώρια.
Η χαρισματική φυσιογνωμία που δέσποσε όχι μόνο στα Δερβενοχώρια αλλά και στην ευρύτερη περιοχή της Στερεάς Ελλάδας, ήταν ο Αθανάσιος Σκουρτανιώτης 1793-1825. Είχε μυηθεί στην Φιλική Εταιρεία. Πολιτικός και Στρατιωτικός Διοικητής της αυτονόμου περιοχής, στις 10 Απριλίου 1821 υψώνει την σημαία της Επαναστάσεως εκ πρώτων οπλαρχηγών Ρούμελης και την 26ην Απριλίου μετά των οπλαρχηγών Κων. Σκουρτανιώτη, Γεωργίου Σκουρτανιώτη, Κων/νου Βόγγλη, Γεωργίου Γκέλη και Χατζημελετίου Βασιλείου εκ Φυλής, υπό την αρχηγία του Δήμου Αντωνίου, απελευθέρωσαν την Αθήνα και απέκλεισαν τους Τούρκους στην Ακρόπολη. Μέσα Ιουνίου μάχεται στα στενά της Κάζας μαζί με τον Νικηταρά κατά του Τούρκου Πασά Ομέρ Βρυώνη. Τέλος Ιουνίου ο Σκουρτανιώτης μάχεται στα προ της Χαλκίδας στενά κατά της Τουρκικής στρατιάς του Μπερκόφ Σαλή και Ομέρ Πασά.
Την 25ην Ιουνίου παρά την θέση Ταμπούρι πύλης, μάχεται κατά των στρατευμάτων του Μεχμέτ Κιοσέ Πασά υπό του Κιαμήλ Μπέη με σημαντική (δύναμη;) των Δερβενοχωριτών.
Έλαβε ενεργό μέρος σε πολλές μάχες στην Αττικοβοιωτία και το δεύτερο και το τρίτο χρόνο του αγώνος και η συμβολή του στην απελευθέρωση με το βαθμό του Αντιστράτηγου ήταν καταφανής.
Άφησε τη τελευταία του πνοή στο ολοκαύτωμα του Μαυροματίου Θηβών την 26ην Οκτωβρίου 1825.
Τον Στρατηγό, διαδέχθηκε ο μικρότερος αδελφός του Γεώργιος Σκουρτανιώτης, ο οποίος αναδειχθηκε άξιος και εφάμιλλός του.Έλαβε ενεργό μέρος σε πολλές μάχες υπό τον Καραϊσκάκη, Κριεζώτη και Υψηλάντη στο Παλιό Φάληρο, Μαρτίνο, Μεσοβούνι Χαλκίδας και στην ιστορική μάχη της Πέτρας μαζί με τον Υψηλάντη, Κριεζώτη, Διοβουνιώτη, μάχη που σφράγισε το τέλος του πολέμου το 1829.
......................................